Zniesienie współwłasności

Często zdarza się, iż prawo własności rzeczy czy nieruchomości przysługuje kilku osobom. Sytuacja taka może być następstwem czynności prawnej- np. zawartej umowy. Zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu lub w drodze porozumienia stron. Współwłasność rzeczy bądź nieruchomości często rodzi konflikty pomiędzy współwłaścicielami w zakresie władania rzeczą bądź też kosztów utrzymania, nakładów na rzecz czy nieruchomość.

Zgodnie bowiem z art. 210 Kodeksu Cywilnego każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności poprzez podział rzeczy wspólnej.

Dodatkowo przepisy Kodeksu Cywilnego regulują również dwie inne możliwości zniesienia współwłasności:

  • przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli – za dokonaniem spłaty;
  • sprzedaż rzeczy wspólnej.

Współwłasność polega na tym, że dana rzecz należy niepodzielnie do wszystkich współwłaścicieli, zaś każdemu ze współwłaścicieli przysługują wszystkie atrybuty prawa własności. Niepodzielność oznacza, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje prawo do całej rzeczy, a nie do jej części odpowiadającej udziałowi.

Przedmiotem współwłasności jest zawsze konkretna rzecz. Masa majątkowa, złożona z wielu praw różnego rodzaju, może być przedmiotem wspólności, ale nie współwłasności.
Wobec tego, że w polskim prawie cywilnym brak ogólnych przepisów regulujących wspólność praw, regulacje dotyczące współwłasności często stosuje się przez analogię do innego rodzaju praw przysługujących kilku podmiotom.

Rodzaje współwłasności

Polskie prawo rozróżnia dwa rodzaje współwłasności:

  • w częściach ułamkowych;
  • łączną.

Współwłasność w częściach ułamkowych, w której każdemu współwłaścicielowi przysługuje udział w prawie własności określony ułamkiem, jest samoistnym stosunkiem prawnym, regulowanym wyłącznie przez prawo rzeczowe.
Natomiast współwłasność łączna, w której nie wyróżnia się udziałów, jest zawsze stosunkiem prawnym związanym z innym stosunkiem prawnym – jego prawną konsekwencją. Współwłasność łączna nie jest instytucją jednolitą, każdy jej przypadek regulują przepisy szczególne, które ją ustanawiają.

Najbardziej typowymi podstawami współwłasności łącznej są małżeńska wspólność majątkowa i wspólność majątku wspólników spółki cywilnej . Współwłasność łączna z mocy prawa powstaje i ustaje wraz z powstaniem i ustaniem tych stosunków prawnych. W jednym, i w drugim przypadku, wbrew nazwie, w istocie nie jest to współwłasność, lecz wspólność, skoro obejmuje nie konkretną rzecz, lecz masę majątkową.

Zniesienie współwłasności to przeniesienie udziałów we wspólnym prawie. Może tego żądać każdy ze współwłaścicieli współwłasności ułamkowej. Zniesienie następuje przez podział fizyczny, chyba, że jest sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Zniesienie współwłasności za zgodą

Jeśli współwłaściciele są zgodni co do podziału rzeczy może to nastąpić w drodze umowy i oświadczeń woli. W przypadku podziału nieruchomości tylko formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Istnienie współwłasności lub jej zniesienie w konsekwencji bardzo często prowadzi do chęci dysponowania nadal swoim prawem własności, np. przy prawie do sprzedaży lub darowizny. Powstają często trudne stany faktyczne wynikające z braku porozumienia miedzy stronami.

W przypadku niezgodności właścicieli co do podziału rzeczy pozostaje skorzystanie z pomocy drogi sądowej. Nawet jeśli własności ułamkowe są nieproporcjonalne można wnioskować o podział równy z wyrównaniem różnicy dopłatą pieniężną.

Tak wiec przed sądem można dochodzić zniesienia współwłasności w następujący sposób:

  • można dokonać podziału rzeczy wspólnej z możliwością ewentualnego zasądzenie dopłaty pieniężnej;
  • przyznania rzeczy jednemu z właścicieli z obowiązkiem spłaty drugiego;
  • sprzedania rzeczy i podziału uzyskanych pieniędzy pomiędzy współwłaścicieli.

W celu rozporządzenia rzeczą wspólną przekraczającą zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda współwłaścicieli. Muszą oni posiadać co najmniej połowę udziałów aby skierować sprawę do rozstrzygnięcia sądowego.

Natomiast z żądaniem zniesienia współwłasności może wystąpić każdy ze współwłaścicieli. Roszczenie o zniesienie współwłasności nie zgodnie z art. 606 k.p.c. w sprawach z zakresu zniesienia współwłasności właściwy jest sąd położenia rzeczy, a zatem sąd, w okręgu którego leży nieruchomość. Ulega przedawnieniu i może zostać podniesione przez uprawnionego w każdym czasie.

Sądowe zniesienie współwłasności następuje w specjalnym postępowaniu o zniesienie współwłasności, stanowiącym jedną z odmian cywilnego postępowania nieprocesowego.

Przeczytaj więcej informacji o ochronie własności.